Asil koʻmchu soʻzlarim
SHINAK NIMA, SHIQOVUL-CHI?
Oʻzbekcha harbiy atamalar haqida
“Oʻzbek tili gʻoyat boy, nihoyatda chiroyli, har qanday fikru tuygʻuni ifoda qilishga qodir”.
Abdulla Qahhorning 55 yil oldin aytgan mazkur gapini shior qilib olsak arziydi.
Afsuski, mustamlaka zulmi ostida tilimizga juda koʻp begona soʻzlar majburlab tiqishtirilgan, oʻzimiz esa qanchadan-qancha goʻzal kalomlarimizni unutganmiz. Masalan, harbiy atamalarni olaylik. Uzoq yillar davomida ularning chet tillaridagi muqobili ishlatib kelindi.
Quyida oʻzbekcha (turkiycha) harbiy soʻz va iboralar hamda davlatchilik atamalari haqida maʼlumot beramiz.
Tugʻ – bayroq.
Tamgʻa – gerb.
Yorliq – farmon.
Lashkar, urdu – davlatning qurolli kuchlar majmui yoki uning bir qismi.
Qoʻmondon – lashkarboshi, yirik harbiy qism yoki qoʻshin boshligʻi.
Qoʻshin – lashkar boʻlinmasi. Bir qoʻshinga biriktirilgan askarlar soni turlicha boʻlgan. Baʻzi manbalarda 50-100 kishidan 600-1000 kishigacha askari bor boʻlinma qoʻshin deb atalishi qayd etilgan.
Urdugoh – lager.
Gʻoʻl yoki qoʻl, qalb – lashkarning markaziy qismi.
Favj – otryad.
Yasol – qoʻshin safi.
Qorovul – qoʻriqlovchi harbiy boʻlinma.
Hirovul – lashkarning ilgʻor qismi.
Shiqovul yoki shigʻovul – lashkar qanotlarini qoʻriqlab turuvchi maxsus boʻlinma.
Barongʻor – lashkarning oʻng qanoti.
Javongʻor – lashkarning chap qanoti.
Qushbegi – amir va xonlar saroyida bosh vazir yoki huquqi vazirga teng boʻlgan amaldor.
Borgoh – shtab.
Beklarbegi – shtab boshligʻi.
Kutvol – qalʼa boshligʻi.
Shinak – shahar, qalʼa, qoʻrgʻon devoridan dushmanni kuzatish va oʻq otish uchun qoldirilgan maxsus tuynukcha.
Burj – qalʼa va qoʻrgʻon devorining burilish joylariga va darboza yonlariga qurilgan, soqchilar turadigan joy, qorovulxona.
Ichki – podshohning xos xizmatchilari, beklar.
Hudaychi – adʻyutant, xon kelishi oldidan xalqni ogohlantirib oʻtuvchi bek.
