Oradan bir yil o‘tib ikki davlat rahbarlari Erdo‘g‘an va Putin o‘rtasida yuzma-yuz uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Uchrashuvdan keyin Sputnik muxbiriga bergan bayonotlarini baholagan Turkiyaning Tashqi siyosat bo’yicha mutaxassisi Ferit Temur Turkiyaning Rossiyani chet ellik sarmoyadorlar nuqtai nazaridan baholashi kerakligiga e’tibor qaratdi. Bu uchrashuv Prezident Rajab Toyyib Erdo’g’anning yangi prezidentlik davrida Rossiya Prezidenti Putin bilan birinchi yuzma-yuzligi. Taxminan, bir yil avval Ostonada uchrashgan ikki liderning bu galgi uchrashuvi dunyo tomonidan eng kutilgan va katta qiziqish bilan kuzatilayotganlaridan hisoblanadi. Buning asosiy sababi esa Erdog’anning Rossiya Prezidentini don koridori tushunchasiga qaytara olishi haqidagi izohlari bilan bog’liq.
Erdog’on Putinni don kelishuviga qaytara olyaptimi?
Uchrashuv natijasida kameralar qarshisida boʻlgan ikki davlat rahbari don yoʻlagiga qaytish masalasini muhokama qilayotganliklarini maʼlum qildi. Bu uchrashuvdan so‘ng Rossiya prezidenti Putin ularga berilgan va’dalar bajarilsa, g‘alla koridori kelishuviga qaytish mumkinligini yana bir bor e’lon qildi.
Ikki davlat rahbarlarining uchrashuvida gʻalla yoʻlagidan tashqarida oʻzaro savdo va mahalliy valyutalar bilan savdoni rivojlantirish boʻyicha olib borilishi mumkin boʻlgan qadamlar ham baholandi. O’zaro tovar ayirboshlash hajmining 69 milliard dollarga etganiga e’tibor qaratilgan bayonotlarda, buni oshirish uchun qilinadigan qadamlar ham baholanganligi ta’kidlandi.
«Turkiyaning asosiy maqdadi baribir don koridori edi»
Tashqi siyosat bo‘yicha ekspert Ferit Temur ikki davlat rahbarlarining uchrashuvidan keyin Sputnik muxbiriga bergan bayonotini quyidagicha baholadi:
“Bugun Sochida boʻlib oʻtgan Turkiya-Rossiya diplomatik muzokaralarida hech qanday kutilmagan oʻzgarishlar boʻlmadi. Turkiya tomonining kun tartibidagi asosiy masala Rossiyaning G‘arb davlatlari o‘z majburiyatlarini bajarmaganligi sababli bir tomonlama ravishda chiqib ketgan don koridori kelishuviga qaytishini ta’minlash edi. Biroq Rossiya ushbu kelishuvdan chiqish chog‘ida ilgari surgan asoslarsiz kelishuvga qaytmasligi haqidagi pozitsiyasini yana bir bor takrorladi. Darhaqiqat, ikki tomonlama va ko‘p tomonlama mintaqaviy va global muammolar bilan bog‘liq ko‘plab tanqidiy masalalar mavjud bo‘lsa-da, turk tomonining ushbu uchrashuvda don yo‘lagi kelishuviga urg‘u bergani diplomatik jihatdan qanchalik to‘g‘ri ekanini bilmayman. Chunki suhbatdoshingiz allaqachon ma’lum bir salbiy munosabatda”
«Turkiya uchun Rossiyaning potentsial sarmoyalariga e’tibor qaratish ancha mazmunli bo’lardi»
Temur, don yo‘lagi kelishuvida ikki davlat o‘rtasidagi tijoriy salohiyat muhimroq ekanini ta’kidlar ekan, shunday so’zlar bilan davom etdi:
“G‘alla yo‘lagidan ko‘ra muhimroq bo‘lgan va g‘alla yo‘lagining murakkab jarayoniga hissa qo‘shishi mumkin bo‘lgan yana ikki darajali kun tartibi mavzulari ishlab chiqilishi mumkin edi. Turkiya iqtisodiyoti. Ayniqsa, Rossiya kompaniyalari va investorlari dunyoning muhim bir qismidan yakkalanib qolgan bunday konyukturada Turkiyaning qo’shma ishlab chiqarishga asoslangan uzoq muddatli iqtisodiy sarmoyalari uchun Rossiyaning potentsial sarmoyalariga e’tibor qaratishi ancha mazmunli bo’lar edi. Ammo Ukraina urushi boshlanganidan beri, afsuski, Turkiya sezilarli darajada Rossiya sarmoyalarini jalb qilish uchun belgilangan siyosatni ishlab chiqa olmadi. Mamlakatimizga o’z-o’zidan kelgan kichik va o’rta rus tadbirkorlari, asosan, turk banklarining salbiy munosabati tufayli biror o’zgarish qilolmayapti».
«Rubl va TL bilan savdo qilish uchun choralar ko’rish kerak»
Ferit Temur, shuningdek, ikki davlat rahbarlarining uchrashuvida kun tartibiga kelgan mahalliy valyutalar bilan savdoni rivojlantirish muhimligini ta’kidlab, “Ta’kidlash joizki, ikki tomonlama uchrashuvlarda ikki davlat Markaziy banki rahbarlari ishtirok etdi. Chunki, G’arb sanksiyalari doirasida Turkiya-Rossiya o’zaro savdo aloqalarining rivojlanishiga to’siqlardan yana biri bank sektoridir. Bu o’zaro milliy valyutalar rubl va turk lirasi bilan savdo qilish uchun yo’l ochadi.
Erdo‘g‘on Putin bilan “telefon diplomatiyasi”ni davom ettiradi
Joriy kun tartibida faol aloqalar kutilmoqda, deb xabar berdi RIA Novosti agentligiga Anqaradagi diplomatik manba.
Sochida Erdo‘g‘an va Putin o‘rtasida “don kelishuvi” bo‘yicha olib borilgan muzokaralar tafsilotlari diplomatik kanallar orqali G‘arbga yetkaziladi. Turk tomoni kelishuv ishini qayta boshlash uchun sa’y-harakatlarni davom ettiradi.
