Ozarbayjon armiyasi Tog‘li Qorabog‘da hujum boshlaganidan 24 soat o‘tib, etnik arman qo‘shinlari o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha Rossiya shartlarini kelishib oldi.
Qorabog’dagi jangari kuchlarining asosiy talablaridan biri to’liq qurolsizlanish taklifi bo’lmoqda. Xalqaro miqyosda Ozarbayjonning bir qismi sifatida tan olingan Janubiy Kavkaz anklavida 120 mingga yaqin etnik armanlar yashaydi. Uch yil avval Ozarbayjon Qorabog‘ va uning atrofidagi hududlarni qaytarib olgan va seshanba kuni to‘liq taslim bo‘lishni talab qilgan. Qorabog‘ rasmiylariga ko‘ra, Ozarbayjon harbiylari “aksilterror” amaliyotlarini boshlaganidan beri kamida 32 kishi halok bo‘lgan, yana 200 kishi yaralangan.
Ozarbayjon raisligi payshanba kuni Ozarbayjonning Yevlax shahrida rasmiylar Qorabogʻning Armaniston vakillari bilan “qayta integratsiya masalalari” boʻyicha muzokaralar oʻtkazishini aytmoqda. Shahar Qorabogʻ viloyati poytaxti Xonkendidan 100 km shimolda joylashgan boʻlib, armanlar tomonidan Stepanakert nomi bilan mashhur. Anklav rahbarlarining bayonotida aytilishicha, Rossiya tinchlikparvar kuchlari vositachiligida mahalliy vaqt bilan soat 13:00 dan harbiy harakatlarni to‘liq to‘xtatish bo‘yicha kelishuvga erishilgan.
Biroq o‘t ochishni to‘xtatish kelishuvi kuchga kirgandan so‘ng ham mintaqa poytaxtida kuchli portlashlar eshitilmoqda. Qorabog‘ rasmiylari aholini boshpanalarda qolishga va ketishga urinmaslikka chaqirishda davom etmoqdalar.
Tarix nima deydi?
Sovet Ittifoqi parchalanganidan beri Armaniston va uning qoʻshnisi Ozarbayjonning janubi-gʻarbiy qismidagi togʻli, dengizga chiqish imkoni boʻlmagan Togʻli Qorabogʻ uchun ikki marta urush olib borgan. 2020-yilda olti haftalik urush bir necha ming kishining o‘limiga olib keldi, biroq Turkiya tomonidan qo‘llab-quvvatlangan Ozarbayjonga anklav atrofidagi va ichidagi hududlarni qaytarib olishga imkon berdi.
O‘tgan to‘qqiz oy davomida Ozarbayjon Armanistondan Qorabog‘ga olib boruvchi “Lochin yo‘lagi” deb nomlanuvchi yagona yo‘lni samarali blokirovka qildi. Anklavdagi etnik armanlar oziq-ovqat, dori-darmon va hojatxona buyumlari yetishmasligidan shikoyat qilgan. 2000 ga yaqin rossiyalik tinchlikparvar kuchlar o’t ochishni to’xtatish rejimini kuzatishi kerak edi, biroq Ukrainadagi urush paytida Moskvaning Armanistonga qiziqishi pasayib ketgan.
O‘tgan may oyida Armaniston bosh vaziri Nikol Pashinyan etnik arman aholisi xavfsizligi evaziga uning mamlakati Qorabog‘ni Ozarbayjonning bir qismi sifatida tan olishga tayyorligini aytgan edi. “Ozarbayjon hududining 86,6 ming kvadrat kilometri Tog‘li Qorabog‘ni o‘z ichiga oladi”, — dedi u butun Ozarbayjonni nazarda tutgan holda.
Rossiya ham janob Pashinyanning G‘arbga moyilligidan g‘azablangan. Shu haftada o‘nlab arman askarlari AQSh harbiylari bilan harbiy mashg‘ulotlar o‘tkazdi. Kreml armanlarning ittifoqdoshiga yetarlicha yordam koʻrsatmagani haqidagi daʼvolarini rad etdi.
Garchi o‘t ochishni to‘xtatish shartlarida arman qo‘shinlarining olib chiqib ketilishi haqida ham so‘z borsa-da, Yerevan mintaqada o‘z kuchlarining birortasi ham borligini rad etib keladi. Sulh, shuningdek, mahalliy Qorabog’ kuchlarini to’liq qurolsizlantirish va tarqatib yuborishni nazarda tutmoqda u.
