Futbol menejeri bo’lish juda qiyin ish. Ular o’z jamoalarini muvaffaqiyatga olib borishlari uchun bosim ostida ishlashadi.
Yevropada mamlakat chempionatlarining oliy divizionida qolish bilan bog’liq moliyaviy rag’batlantirish shunchalik muhimki, klublar kurashga tushib qolsa, bu kurashda omon qolish uchun umidsiz bo’lib qoladilar. Natijada, egalarining har qanday sodiqligi ularning menejerlariga keskin yuk bo’ladi. O’rtacha hisobda menejerlar o’z ishlarida o’n yil oldingiga qaraganda ancha kam vaqt sarflashadi. Odatda bu ishni asosan, murabbiylar qilishadi.
Jahonning yirik tahlilchilaridan hisoblangan «CIES Football Observatory» futbol tahliliga ixtisoslashgan. Ularning tadqiqotiga ko’ra, 2022/2023 yilgi mavsumda dunyo miqyosida o’rtacha har ikki murabbiydan biri mavsum o’rtasida ishdan bo’shatilgan. Biroq, o’sha yili Tunisda birinchi diviziondagi barcha 16 ta asosiy jamoa menejerlari, Bosniya va Shimoliy Makedoniya ligalarida 90%i ishdan olingan.
Hindistondagi 11 menejerdan faqat bittasi o’z vazifasidan ozod etildi. Biroq, Hindiston futbol ligasida quyi ligaga tushib qolish xavfi yo’q, shuning uchun klublar tushib ketishdan qo’rqmaydi. Bu bir necha qisqa yil ichida o’zgarishi mumkin, chunki manfaatdor tomonlar jamoalarning quyi ligaga tushib qolishini yoki yuqori ligaga ko’tarilishini ko’rish uchun tuzilgan yo’l xaritasini kelishib olishdi.
Evropada Italiya o’z rolida qolgan menejerlarning eng yuqori foiziga ega edi. 70% dan ortig’i o’z ish joylarini saqlab qoldi. Premer-ligada 55% menejerlar ishdan bo’shatildi va bu qit’adagi menejerlar uchun eng xavfli oliy ligaga aylandi.
Oxir oqibat, futbol klublari bir biznes timsoliga aylandi, desak ham mubolag’a bo’lmaydi. Har qanday boshqa soha singari, klub yaxshi ishlamasa, ish o’rinlari unda xavf ostida qolishi tayin.
Ammo ishonch bilan harakat qilish va o’ta shoshqaloqlik o’rtasida nozik chiziq bormi?
«Menimcha, muammo zamonaviy dunyoda ko’p futbol idrok bilan bog’liq», deb tushuntirdi Gabriel Satton, «The Sack Race» muallifi.
«Klublar narsalarning brending tomoni, ular tashqi dunyo tomonidan qanday ko’rilishi bilan juda qiziqadi. Demak, 10-20 yil oldin xo’jayinlar menejerga ishonishga va jarayonga ishonishga ko’proq moyil bo’lgan bo’lardi. Ular: “Boshqalar bizga qarasa, nima deb o‘ylaydilar?” deb o‘ylaydilar”, – bu esa Gabrielning xulosalaridan biri.
Qiyinchilikka uchragan menejerga ishonish o’z samarasini bergan holatlar bo’lgan. Mikel Arteta 2021 yilda jamoasini Chempionlar ligasiga saralashdan o’ta olmagani uchun «Arsenal» tomonidan iste’foga chiqarilishi haqidagi chaqiriqlarga duch keldi. Ikki yil o’tib, «kanonirlar» formadagi katta o’zgarishlardan so’ng chempionlikni qo’lga kiritishga yaqin keldi.
2002 yilda FIFA yilning ma’lum davrlarida o’yinchilarning transferini majburiy qilib qo’ydi. Buni esa hozir transfer oynasi deb ataymiz. Oradan 20 yildan ortiq vaqt o‘tdi. Futbolni ularsiz tasavvur qilish qiyin. Qoidalarga ko’ra, konfederatsiyalar kalendar yilida ikkita oyna sanasini belgilashi mumkin. Biri ko’pi bilan sakkiz hafta, ikkinchisi esa to’rt hafta bo’lishi kerak.
Futbolchining transfer oynasi futbol biznesining ajralmas va universal jihati bo’lib qolgan bir paytda, menejerlar uchun ham xuddi shunday tushunchani joriy qilish vaqti keldimikin?!
UEFAning malakali futbol murabbiyi Pedro Mendonkaning fikricha, bu menejerlarga murabbiylik rollarida o’z falsafalarini kiritish uchun ko’proq vaqt beradi.
«Bu yaxshi fikr, chunki sizda klubda qolishga va o’z ishingizni ko’rsatishga ko’proq vaqtingiz bor. Lekin Ispaniyadagi kabi qoida ham ish berishi mumkin, bunda menejerlar mavsumda faqat bitta klubni boshqarishi mumkin. Shunday qilib, agar siz «Barselona»dagi Xavi kabi boshlang, u o’sha mavsumda Ispaniya chempionatida boshqa jamoalarni boshqara olmaydi. Bu yaxshi o’rta yechim bo’lishi mumkin.» – Pedroning «Football Now» nashriga bergan intervyusidan.
Shunday qilib, bugun futbol olamida «moda»ga aylangan transfer murabbiylar uchun ham o’ylab ish ko’radigan fasl kabi bo’lmoqda. Menimcha, bu kabi tizimni O’zbek futbolida ham joriy etishsa, anchayin reytingga chiqadigan liga o’yinlarini taqdim etish mumkin bo’lardi.
