«Moskva NATO a’zolari bilan «xohlagan ishni qilishi» mumkin, ammo xarajatlar maqsadlariga erisha olmagan», Tramp. O’tgan shanba kungi mitingda amerikalik siyosatchi Donald Tramp Ukraina-Rossiya mojarosi borasidagi fikrlarini shunday boshladi.
NATO yetakchisi yakshanba kuni Respublikachilar partiyasidan oldingi nomzod Rossiyani harbiy xarajatlar maqsadlariga erishmagan NATO aʼzolariga hujum qilishga “ragʻbatlantirishini” aytganidan keyin Donland Tramp ittifoqchilarni xavf ostiga qoʻyayotgani haqida ogohlantir bilan chiqdi.
Tramp mitingda so‘zlagan nutqida, u prezidentligi davrida bir yetakchiga, agar Moskva tomonidan hujumga uchrasa, to‘lovlarini to‘lamagan NATO a’zosini AQSh himoya qilmasligini aytganini qaytarib o’tdi.
Polsha mudofaa vaziri Vladislav Kosiniyak-Kamish esa “hech qanday saylov kampaniyasi alyans xavfsizligi bilan o‘ynash uchun bahona bo‘la olmaydi”, demoqda.
“NATO barcha ittifoqchilarni himoya qilishga tayyor va qodir. NATOga qarshi har qanday hujumga birlashgan va kuchli javob beriladi”, dedi Stoltenberg. «Ittifoqchilar bir-birini himoya qilmaslik haqidagi har qanday taklif bizning barcha xavfsizligimizga, shu jumladan AQSh xavfsizligiga putur etkazadi va Amerika va Yevropa askarlarini xavf ostiga qo’yadi», deydi NATO Bosh kotibi Yens Stoltenberg
Oq uy matbuot kotibi Endryu Beyts Trampning izohlarini “dahshatli va bejiz” deb atadi va “eng yaqin ittifoqchilarimizning bosqinini rag‘batlantirish… Amerika milliy xavfsizligi, global barqarorlik va mamlakatimiz iqtisodiyotiga xavf tug‘diradi”, deydi Oq uy matbuot kotibi Endryu Beyts
2014-yilda Rossiya Ukrainaning Qrim yarim orolini anneksiya qilganidan so‘ng, NATO davlatlari 2024-yilgacha yalpi ichki mahsulotining 2 foizini mudofaa uchun sarflashga kelishib oldilar, bu esa Sovuq urushdan beri o‘nlab yillar davom etgan qisqartirishni bekor qildi.
AQShning Yevropadagi harakatlaridan katta xavotir
Trampning izohlari Ukraina Rossiyaning 2022-yildagi bosqiniga qarshi kurash olib borayotgan bir paytda, uning qarshi hujumi muvaffaqiyatsizlikka uchragan va qurol yetkazib berish yetishmayotgan bir paytda yangramoqda. Prezident Jo Baydenning Kiyevga ko’proq zarur bo’lgan AQSh yordamini yuborish harakatlari Kongressda o’ta o’ngchilarning muxolifati ostida to’xtab qoldi. 2024-yilgi AQSh prezidentlik saylovlarida Bayden-Tramp o‘rtasidagi o‘zaro qarama-qarshilik ehtimoli ortib borayotgani sababli, Trampning izohlari Yevropa poytaxtlarida ham katta shov-shuv bo‘lishi mumkin. Bu saylovlardagi raqobatda tabiiy hol.
AQShning ko’plab ittifoqchilari Trampning ikkinchi muddatga saylanishidan xavotirda, ammo Vashington g’alaba qozonishidan qat’iiy nazar, hozirda Trampga nisbatan ishonchsizlik kuchayib bormoqda. Kongressdagi bo’lingan elektorat va to’siqlar bilan AQShning keyingi prezidenti Ukrainadan Yaqin Sharqgacha butun dunyo bo’ylab ko’plab chaqnash nuqtalariga duch kelishidan oldin uyda qiyinchiliklar bilan osongina band bo’lishi mumkin.
Fransiya prezidenti Emmanuel Makronning so’nggi nutqida ham bunga signal berilgandek bo’lmoqda. U nutqlarining birida Amerikaning «birinchi ustuvorligi – bu o’zi» ekanligiga urg’u bergan.
Birinchi Trump ma’muriyati AQSh va uning ittifoqchilari o’rtasidagi aloqalarni, ayniqsa Yevropada stress sinovidan o’tkazdi.
U baʼzi doʻst davlatlar rahbarlarini, jumladan, germaniyalik Angela Merkel va britaniyalik Tereza Meyni masxara qilgan, ayni paytda Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdoʻgʻon va Rossiya yetakchisi Vladimir Putin kabi avtoritarlarga esa maqtovlarni yog’dirgan.
U Gʻarb ittifoqchilarini xavotirga solib, Qoʻshma Shtatlar NATOdagi majburiyatlaridan voz kechishi va faqat harbiy xarajatlar boʻyicha oʻzining 2 foizlik koʻrsatkichiga erishgan davlatlarni himoya qilishga kirishishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
Prezident sifatida Tramp oxir-oqibat NATOning bir yoki bir nechta aʼzolariga qilingan qurolli hujum barcha aʼzolarga qarshi qilingan hujum deb hisoblanishini taʼkidlagan 5-moddasini maʼqulladi. Ammo u ko’pincha NATO ittifoqchilarini Vashingtondagi zuluklar sifatida tasvirlagan va AQShning o’nlab yillar davomida tashqi siyosatini belgilab kelgan harbiy ittifoqning qiymatini ochiqdan-ochiq shubha ostiga qo’ygan.
2022 yil holatiga, NATO ma’lumotlariga ko’ra, hozirda NATOga a’zo bo’lgan 31 davlatdan yettitasi bu majburiyatni bajarmoqda – 2014 yilda esa bu ko’rsatkich uchta bo’lgan.
Rossiyaning 2022-yilda Ukrainaga bostirib kirishi NATOning ayrim aʼzolari tomonidan qoʻshimcha harbiy xarajatlarga turtki boʻldi.
