Hozirgi globallashuv davrida milliy qadriyatlarni saqlab qolish, uni yosh avlod qalbiga singdirish juda muhim masala bo‘lib qolmoqda. To‘g‘ri, bu borada bir talay tizimli ishlar olib borilib, zamonaviy uslublar shakllanmoqda. Nazarimizda, Ismat Sanayevning “Topishmoq, zo‘r topishmoq” turkumiga kiruvchi asarlarida ham o‘zbek adabiyotining o‘ta nozik qirralari, inson ma’naviyatiga ta’sir ko‘rsatishning o‘ziga xos yo‘llari mujassamlashgan. Binobarin, “Harf almashar bittagina” deb nomlangan 2-kitobida ham inson tafakkurini o‘stirib borish, aqlni charxlash, o‘quvchi zehnini oshirib, ma’naviy zavq olishning yangi usullari ko‘rsatib berilgan.
Aslida, tashqaridan olib qaralganda, mazkur kitob juda jo‘n ko‘rinadi. Lekin kitob sahifalarida berilgan boshqotirmalar, topishmoq shaklidagi vazifalar o‘quvchini o‘ylashga da’vat etadi, bitta harf o‘zgarishi bilan matnda nimalar sodir bo‘lishi, ona tilimizning beqiyos imkoniyatlari namoyon bo‘ladi. Beixtiyor, ayni shu topshiriqlarni bajarishga, to‘g‘ri javobni topishga berilib ketasiz. Harflar, aniqrog‘i, tovushlar olami sizni o‘ziga mahliyo qiladi, ohanrabodek o‘ziga torta boshlaydi.
Ismat Sanayev hozirga qadar ham chop ettirgan bir qator asarlarida unutilib ketayotgan ayrim adabiy janrlarni qayta tiklashga, o‘zbek adabiyotini yangi janr va shakllar bilan boyitishga harakat qilgandi. Bu galgi janr – metagrammalar ham, o‘ylaymizki, o‘quvchini befarq qoldirmaydi, beixtiyor o‘ylashga, fikr qilishga, mushohada yuritishga undaydi. Masalan, quyidagi misralarga e’tibor bering-a:
Zarafshonning bo‘yida qorovuli miltiqli,
Baliq tutib yayradik, lekin go‘shti qiltiqli.
Shu o‘rinda yana bir mulohazani aytib o‘tishim joiz. Hozirgi paytda nafaqat yosh bolalar, balki katta yoshdagi kishilar ham asosiy vaqtini mobil aloqa vositasi – qo‘l telefonlari bilan o‘tkazib, o‘z umrini behuda narsalarga sarflab yubormoqda. Vaholanki, Ismat Sanayevning “Harf almashar bittagina” kitobida berilgan so‘z o‘yinlari inson ma’naviy olamini o‘stirishga, o‘zini anglashga, farzand tarbiyasida juda qo‘l keladi. Shunday ekan, bunday imkoniyatlardan oqilona foydalana olishimiz ham farz, ham qarz hisoblanadi.
Ravshan JOMONOV,
O‘zbekiston davlat xoreografiya akademiyasi professori, filologiya fanlari nomzodi
