Rossiya Davlat Dumasi tomonidan taqdim etilgan qonun loyihasi “Rossiyaga kirishni umrbodga taqiqlash milliy xavfsizlik, jamoat tartibi va Rossiya fuqarolari huquqlarini himoya qilish choralarini kuchaytirishga qaratilgan” deb ta’kidlanadi. Qonun loyihasi, ayniqsa, o‘ta og‘ir jinoyatlar (masalan, terrorizm, giyohvandlik moddalar muomalasi, odam o‘ldirish va boshqa jiddiy huquqbuzarliklar) uchun sudlangan migrantlarga qarshi qaratilgan.
Bu chora “Rossiya fuqarolari uchun xavf tug‘diruvchi potensial jinoyatchilar — muhojirlarning kirishiga qarshi ishonchli huquqiy to‘siq” yaratishni maqsad qilgan, deb bayonot bergan deputat Sergey Mironov.
Qonun loyihasiga ko‘ra, o‘ta og‘ir jinoyatlar uchun sudlangan chet el fuqarolari nafaqat deportatsiya qilinadi, balki ularning Rossiyaga qayta kirishi umrbod taqiqlanadi. Bu chora 2023-yilda prezident Vladimir Putin tomonidan imzolangan farmon asosida yanada kengaytirildi, unda milliy xavfsizlikka tahdid soluvchi harakatlar yoki terrorizm bilan bog‘liq jinoyatlar uchun fuqarolikdan mahrum qilish imkoniyati kiritilgan edi.
Rossiyada migratsiya siyosati so‘nggi yillarda keskinlashdi, ayniqsa 2022-yildan keyin Ukrainaga keng ko‘lamli bostirib kirish boshlanganidan so‘ng. Migratsiya qonunchiligidagi o‘zgarishlar asosan Markaziy Osiyo davlatlaridan kelgan muhojirlarga qaratilgan, chunki ular Rossiyada mehnat migrantlari sifatida eng katta guruhni tashkil qiladi. Ichki ishlar vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda 378,5 ming kishi Rossiya fuqaroligini olgan, bu 2022-yilga nisbatan 45% ga kam. Bu pasayish Ukrainaning bosib olingan hududlarida berilgan pasportlarning “yangi fuqarolar” sifatida hisoblanmasligi bilan izohlanadi.
Bundan tashqari, Rossiyada noqonuniy migrantlarga qarshi choralar kuchaytirildi. Masalan, 2024-yil avgustida prezident Vladimir Putin tomonidan imzolangan qonun noqonuniy migrantlarga qarshi maxsus chiqarib yuborish tartibini joriy qildi. Bu qonun migrantlarning erkin harakatlanishi, nikohdan o‘tishi, mashina sotib olishi va bank hisob raqamlarini ochishini cheklaydi. Shuningdek, qonunbuzarlik qilgan migrantlar haqida ma’lumot bergan Rossiya fuqarolariga pul to‘lash tizimi taklif qilingan, bu esa migrantlar ustidan jamoatchilik nazoratini kuchaytirishga xizmat qiladi.
Deputat Sergey Mironovning ta’kidlashicha, ushbu qonun loyihasi “Rossiya fuqarolarining xavfsizligini ta’minlash uchun muhim qadam” hisoblanadi. Uning so‘zlariga ko‘ra, o‘ta og‘ir jinoyatlar sodir etgan migrantlarning mamlakatga qayta kirishi nafaqat jamoat tartibiga, balki mamlakatning ichki barqarorligiga ham tahdid soladi. Mironovning fikricha, umrbod taqiq Rossiyaga keladigan migrantlar orasida qonunbuzarliklar sonini kamaytirishga yordam beradi.
Davlat Dumasi raisi Vyacheslav Volodin ham migrantlar bilan bog‘liq muammolarni hal qilish zarurligini ta’kidlab, migrantlarning faqat ishlash uchun kelishi va ularning kundalik hayoti ish beruvchi tomonidan tartibga solinishi kerakligini aytgan. U, shuningdek, migrantlarning oilalarini Rossiyaga olib kelishiga qarshi chiqib, “ular kelgan joyda oilalari kutib turishi kerak” degan.
Rossiyada migrantlarga qarshi qabul qilinayotgan qonunlar doirasida bir qator cheklovlar joriy etilmoqda. Masalan, 2025-yil aprelidan boshlab migrantlarning ish joyini o‘zgartirishi taqiqlanishi mumkin, bu esa ayniqsa qurilish sohasida qo‘llaniladi. Shuningdek, rus tili, Rossiya tarixi va qonunchilik asoslari bo‘yicha imtihonlardan o‘tish majburiy bo‘lib, bu testlar faqat 92 ta davlat muassasasida o‘tkaziladi. Migrantlarning farzandlari uchun esa maktabga qabul qilish uchun rus tilidan imtihon topshirish talab etiladi, uch marta imtihondan o‘ta olmagan bolalar vataniga qaytarilishi mumkin.
Qonunbuzarlik qilgan migrantlarga nisbatan jarima miqdori ham oshirilmoqda. Hozirda 2-7 ming rubl bo‘lgan jarima 100 ming rublgacha ko‘tarilishi taklif qilinmoqda. Shu bilan birga, 2023-yilda joriy etilgan qonunga ko‘ra, giyohvand moddalar bilan bog‘liq jinoyatlar uchun sudlangan migrantlarning Rossiya fuqaroligi bekor qilinishi va ularning mamlakatga kirishi 50 yilga taqiqlanishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi tashqi mehnat migratsiyasini tartibga solish bo‘yicha qator choralar ko‘rmoqda. 2018-yilda qabul qilingan PQ-3839-son qarorga ko‘ra, O‘zbekiston fuqarolarini xorijda tashkillashtirilgan tarzda ishga joylashtirish va ularning huquqlarini himoya qilish bo‘yicha maxsus jamg‘arma tashkil etilgan. Shu bilan birga, noqonuniy mehnat migratsiyasining oldini olish uchun axborot-ma’rifiy tadbirlar o‘tkazilmoqda. O‘zbekiston Rossiya bilan ikki tomonlama kelishuvlar orqali migrantlarning huquqiy holatini yaxshilashga harakat qilmoqda, ammo Rossiyaning yangi qonunlari ushbu jarayonlarni murakkablashtirishi mumkin.
Xalqaro tashkilotlar, jumladan, Inson Huquqlari bo‘yicha Tashkilotlar Rossiyaning migrantlarga qarshi qonunlarini “diskriminatsion” deb baholamoqda. Huquqshunoslarning fikricha, bunday choralar nafaqat migrantlarning huquqlarini cheklaydi, balki Rossiyada iqtisodiy faoliyat yuritish uchun zarur bo‘lgan mehnat resurslariga zarar yetkazishi mumkin.
Rossiyada o‘ta og‘ir jinoyatlar uchun sudlangan migrantlarga mamlakatga kirishni umrbod taqiqlashga qaratilgan qonun loyihasi mamlakatning migratsiya siyosatidagi keskin o‘zgarishlarning bir qismidir. Bu chora milliy xavfsizlikni mustahkamlashga qaratilgan bo‘lsa-da, u iqtisodiy va ijtimoiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Rossiya iqtisodiyotidagi mehnat resurslariga bo‘lgan ehtiyoj va migrantlarning huquqlarini himoya qilish o‘rtasidagi muvozanatni saqlash muhim masala bo‘lib qolmoqda. O‘zbekiston kabi migrantlarning asosiy manbai bo‘lgan davlatlar ushbu qonunlarning ta’sirini yumshatish uchun xalqaro hamkorlikni kuchaytirishi kerak.
MUHIM24.uz
