O‘zbekistonda o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar (frilanserlar, repetitorlar, sartaroshlar, tikuvchilar va boshqa mustaqil ravishda daromad topuvchi shaxslar) uchun bir qator kredit turlari mavjud. Ushbu kreditlar asosan “Har bir oila — tadbirkor” dasturi, oilaviy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va boshqa davlat dasturlari doirasida taqdim etiladi. Quyida o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun mavjud kredit turlari, ularning shartlari va foiz stavkalari haqida ma’lumot berib o’tamiz:
O‘zbekistonda o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar (frilanserlar, repetitorlar, sartaroshlar, tikuvchilar va boshqa mustaqil ravishda daromad topuvchi shaxslar) uchun bir qator kredit turlari mavjud. Ushbu kreditlar asosan “Har bir oila — tadbirkor” dasturi, oilaviy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va boshqa davlat dasturlari doirasida taqdim etiladi. Quyida o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun mavjud kredit turlari, ularning shartlari va foiz stavkalari haqida ma’lumot beraman:
1. Mikrokreditlar
O‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun mikrokreditlar eng keng tarqalgan kredit turidir. Bu kreditlar biznesni boshlash, kengaytirish yoki shaxsiy ehtiyojlar uchun ishlatilishi mumkin.
- Turonbank:
- Miqdor: 100 million so‘mgacha.
- Muddati: 3 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 26-28% (aniq stavka bank shartlariga bog‘liq).
- Shartlar: O‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida davlat soliq xizmati organlarida ro‘yxatdan o‘tganlik to‘g‘risidagi ma’lumotnoma talab qilinadi. Garov yoki kafillik talab etilmasligi mumkin.
- Aloqabank (“Biznesga birinchi qadam” mikroqarzi):
- Miqdor: 100 million so‘mgacha.
- Muddati: 3 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 26%.
- Shartlar: 18-60 yoshdagi O‘zbekiston fuqarolari uchun, doimiy yashash joyi bo‘lishi kerak. Pasport yoki ID-karta va soliq organlarida ro‘yxatdan o‘tganlik haqida ma’lumotnoma talab qilinadi. Kreditning qaytmaslik xavfidan sug‘urta polisi talab qilinishi mumkin.
- Trastbank:
- Miqdor: 100 million so‘mgacha.
- Muddati: 3 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 26-28% (aniq stavka bank filialida aniqlanadi).
- Shartlar: O‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tganlikni tasdiqlovchi hujjat. Kredit onlayn yoki bank filialida rasmiylashtiriladi.
- NBU (Milliy Bank):
- Miqdor: 100 million so‘mgacha.
- Muddati: 3 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 25,9% (eng past foizlardan biri).
- Shartlar: Ish haqi loyihasi ishtirokchilari yoki byudjet tashkilotlari xodimlari uchun qulayroq shartlar. Onlayn ariza “Milliy” mobil ilovasi orqali topshiriladi. Yashirin to‘lovlar va muddatidan oldin to‘lash uchun jarimalar yo‘q.
2. Avtokreditlar
O‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun maxsus avtokreditlar ham mavjud, ayniqsa transport vositalarini xarid qilish uchun.
- Tenge Bank:
- Miqdor: Avtomobil narxiga bog‘liq, odatda 100-200 million so‘m atrofida.
- Muddati: 3-5 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 26,9%.
- Shartlar: O‘zbekistonda ishlab chiqarilgan yoki rasmiy dilerlar orqali sotiladigan avtomobillar (masalan, Chevrolet, BYD). Sug‘urta bepul taqdim etilishi mumkin.
- Asia Alliance Bank:
- Miqdor: Avtomobil narxiga bog‘liq.
- Muddati: 3-5 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 26,9%.
- Shartlar: O‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tganlikni tasdiqlovchi hujjat. Birlamchi yoki ikkilamchi bozordan avtomobil xarid qilish uchun.
- Aloqabank:
- Miqdor: 100 million so‘mgacha (birlamchi yoki ikkilamchi bozorda, masalan, UzAuto Motors avtomobillari).
- Muddati: 3-5 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 26-28%.
- Shartlar: Zoomrad mobil ilovasi orqali onlayn rasmiylashtirish imkoniyati. Sug‘urta xarajatlari mijoz tomonidan to‘lanadi.
3. Oilaviy Tadbirkorlik uchun Imtiyozli Kreditlar
“Har bir oila — tadbirkor” dasturi doirasida o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar quyidagi shartlarda kredit olishlari mumkin:
- Miqdor: 100 million so‘mgacha (2024-yil aprelidan boshlab garovsiz).
- Muddati: 3 yilgacha, ba’zi hollarda 7 yilgacha (masalan, bog‘dorchilik yoki issiqxona qurish uchun).
- Foiz stavkasi: Yillik 14% (imtiyozli stavka).
- Shartlar:
- O‘zini o‘zi band qilgan shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tgan bo‘lishi kerak.
- Hokim yordamchisi yoki mahalla yettiligi tomonidan tavsiya talab qilinadi.
- Kredit chorvachilik, parrandachilik, asalarichilik, issiqxona tashkil etish kabi faoliyatlar uchun ishlatilishi mumkin.
- “Temir daftar”, “Ayollar daftari” yoki “Yoshlar daftari”ga kiritilgan shaxslar uchun ustuvorlik beriladi.
4. Ta’lim Kreditlari
O‘zini o‘zi band qilgan shaxslar, ayniqsa xotin-qizlar va yoshlar, ta’lim kreditlaridan foydalanishlari mumkin.
- Mikrokreditbank:
- Miqdor: O‘quv kontrakti summasiga qarab (80-100% qoplanadi).
- Muddati: O‘qish muddati + qaytarish davri (imtiyozli davr bilan).
- Foiz stavkasi: Foizlar to‘liq yoki qisman davlat tomonidan qoplanadi (Moliya vazirligi huzuridagi Ta’lim kreditini moliyalashtirish jamg‘armasi orqali).
- Shartlar:
- 18-60 yoshdagi shaxslar, kunduzgi ta’lim shaklida o‘qiyotgan talabalar uchun.
- “Ijtimoiy himoya yagona reestri”ga kiritilgan oilalar uchun garov va kafillik talab etilmaydi.
- Ariza onlayn talim-krediti.mf.uz yoki my.gov.uz orqali topshiriladi.
5. Iste’mol Kreditlari
O‘zini o‘zi band qilgan shaxslar iste’mol kreditlaridan ham foydalanishlari mumkin, ammo bu kreditlar odatda rasmiy daromadni talab qiladi. Agar rasmiy daromad bo‘lmasa, garov yoki kafillik talab qilinishi mumkin.
- NBU (Milliy Bank):
- Miqdor: 50-100 million so‘mgacha.
- Muddati: 3 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 25-28%.
- Shartlar: Doimiy yashash joyi va kredit tarixi tekshiriladi. Onlayn ariza topshirish imkoniyati mavjud.
- Mikrokreditbank:
- Miqdor: 50-100 million so‘mgacha.
- Muddati: 3 yilgacha.
- Foiz stavkasi: Yillik 26-28%.
- Shartlar: 18-60 yoshdagi fuqarolar uchun, qonuniy daromad manbai bo‘lishi kerak. “Mahalla yettiligi” tavsiyasi asosida imtiyozlar bo‘lishi mumkin.
Ko‘pgina mikrokreditlar garovsiz beriladi, ammo yirik summalar uchun guruh kafilligi (3 nafar fuqaro) yoki sug‘urta polisi talab qilinishi mumkin.
Imtiyozli Dasturlar: “Temir daftar”, “Ayollar daftari” yoki “Yoshlar daftari”ga kiritilgan shaxslar uchun qo‘shimcha imtiyozlar (past foiz stavkalari yoki garovsiz kreditlar) mavjud.
Bank filiallariga yoki hokim yordamchilariga murojaat qilib, o‘zingiz uchun eng mos kredit turini aniqlang.
Jamolbek SALOMOV, tayyorladi
