Iqlim o‘zgarishi global oziq-ovqat bozorlariga, xususan, go‘sht narxlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Ushbu masalaga tahliliy yondashuv orqali aniq faktlar va manbalar asosida qisqacha to‘xtalamiz.
Iqlim o‘zgarishining go‘sht ishlab chiqarishga ta’siri
Iqlim o‘zgarishi chorvachilik sohasiga bir nechta yo‘llar bilan ta’sir qiladi:
-
Ozuqa narxlarining oshishi: Global isish va qurg‘oqchilik ekinlar hosildorligini pasaytirib, chorva uchun ozuqa (don, soya va boshqalar) narxini oshiradi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO) ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda don mahsulotlari narxi iqlim o‘zgarishi tufayli o‘rtacha 10-15% ga oshgan.
-
Suv tanqisligi: Chorvachilik suv resurslariga katta talab qo‘yadi. Kaliforniya va Avstraliya kabi mintaqalarda suv tanqisligi go‘sht ishlab chiqarish xarajatlarini oshiradi. World Resources Institute hisobotida aytilishicha, chorvachilik global suv iste’molining 29% ni tashkil qiladi.
-
Extremal ob-havo hodisalari: To‘fonlar, issiqlik to‘lqinlari va qurg‘oqchilik chorva salomatligiga zarar yetkazadi. Masalan, 2022-yilda Hindistonda issiqlik to‘lqini tufayli chorva yo‘qotilishi 20% ga oshgan (Reuters).
Go‘sht narxlariga ta’sir
Iqlim o‘zgarishi tufayli go‘sht narxlari global miqyosda o‘smoqda. FAO ma’lumotlariga ko‘ra, 2024-yilda mol go‘shti narxi o‘rtacha 7%, parranda go‘shti esa 5% ga oshdi. Bu o‘sish xarajatlarni iste’molchilarga o‘tkazish orqali yanada kuchayadi. Xususan, Yevropa va Shimoliy Amerikada go‘sht narxi 2023-2025-yillarda iqlim omillari tufayli 10-20% ga ko‘tarilishi prognoz qilinmoqda (Bloomberg).
O‘zbekistondagi holat
O‘zbekistonda go‘sht narxi mahalliy ishlab chiqarish va importga bog‘liq. Iqlim o‘zgarishi ozuqa narxlarini oshirishi tufayli mahalliy chorvachilik xarajatlari ham ortmoqda. Masalan, 2024-yilda qurg‘oqchilik tufayli ozuqa narxi 15% ga oshdi (O‘zbekiston Iqtisodiy tahlil jurnali). Bu esa go‘sht narxlarining oshishiga olib kelmoqda.
Iqlim o‘zgarishi go‘sht narxlarining oshishiga bevosita ta’sir qilmoqda, chunki u chorvachilik xarajatlarini oshiruvchi omillarni (ozuqaning qimmatlashishi, suv tanqisligi, ob-havo hodisalari) kuchaytiradi. O‘zbekiston kabi mamlakatlar global bozor va mahalliy iqlim sharoitlariga bog‘liq bo‘lib, narxlarning barqarorligini ta’minlash uchun chorvachilikda barqaror amaliyotlarni joriy qilish muhimdir.
