2025 yil 5 sentabr kuni Yevrokomissiya Alphabet kompaniyasiga tegishli Google’ni reklama texnologiyalari (ad tech) bozorida o‘zining dominant mavqeini suiiste’mol qilgani uchun 2,95 milliard yevro (taxminan 3,45 milliard dollar) jarimaga tortdi. Komissiyaning xulosasiga ko‘ra, Google o‘zining reklama xizmatlarini afzal ko‘rish orqali raqobatni buzgan va bozorni buzib tashlagan. Ushbu qaror Yevroittifoqning Google’ga qarshi uzoq muddatli antitrust tekshiruvlarining navbatdagi bosqichi bo‘lib, avvalgi jarimalar (jumladan, 2017 yildagi 2,42 mlrd yevro va 2018 yildagi 4,34 mlrd yevro)dan keyin chiqarilgan.
Yevrokomissiya 2023 yilda boshlangan tekshiruv natijasida Google’ni ad tech bozorida monopol mavqeini saqlab qolish uchun quyidagi harakatlarni amalga oshirganlikda aybladi:
- O‘zining reklama serverlari (DoubleClick for Publishers) va reklama birjasi (AdX) orqali raqobatchilarni cheklash.
- Reklama sotuvchilari va xaridorlari o‘rtasida o‘z xizmatlarini majburiy ravishda afzal ko‘rish (self-preferencing).
- Bozor ishtirokchilariga teng shart-sharoitlar ta’minlamaslik, natijada raqobatni buzish.
Komissiya Google’ga ushbu amaliyotlarni to‘xtatish va bozordagi konfliktlarni hal qilishni buyurgan. Jarima miqdori kompaniyaning global aylanmasiga asoslanib hisoblangan bo‘lib, Yevroittifoq qonunchiligiga ko‘ra, maksimal 10% gacha bo‘lishi mumkin edi.
Google qarorni “noto‘g‘ri” deb hisoblab, darhol apellyatsiya berishini e’lon qildi. Kompaniya vakillari bildirishicha, ularning ad tech tizimi bozor raqobatini oshirgan va reklama beruvchilar uchun samarali bo‘lgan. Google avvalgi jarimalarga qarshi ham sudga murojaat qilgan va ba’zi hollarda muvaffaqiyat qozongan (masalan, 2024 yilda Android jarimasining qisman bekor qilinishi).
AQSH prezidenti Donald Tramp (hodisa vaqtida rahbar sifatida ko‘rsatilgan) Yevrokomissiyaning qarorini “kamsituvchi va adolatsiz” deb atab, bu AQSH texnologiya kompaniyalariga qarshi “diskriminatsiya” ekanini aytdi. U 1974 yilgi Savdo qonunining 301-bo‘limi asosida javob choralarini ko‘rish bilan tahdid qildi, bu xorijiy mamlakatlarning “adolatdan chetga chiqqan” harakatlariga qarshi savdo sanksiyalarini joriy etishga imkon beradi. Trampning so‘zlariga ko‘ra, Yevroittifoqning bunday jarimalari AQSH iqtisodiga zarar yetkazmoqda va u “qo‘shimcha choralar” ko‘rishini bildirdi. Bu tahdidlar avvalgi jarimalar vaqtida ham yangragan, ammo hali amalga oshirilmagan.
Yevrokomissiya rahbari Ursula fon der Lyayen va raqobat bo‘yicha komissar Margrete Vestager Google’ni bo‘lish (break up) tarafdori ekanliklarini bildirdilar. Ularning fikricha, oddiy jarimalar samara bermayapti va Google kabi gigantlarni qattiqroq choralar orqali nazorat qilish kerak. Vestager: “Jarimalar yetarli emas, biz tizimli o‘zgarishlarni talab qilamiz”, deya ta’kidladi. Bu qaror Yevroittifoqning Digital Markets Act (DMA) va Digital Services Act (DSA) doirasida texnologiya gigantlariga qarshi kurashining bir qismi.
Ushbu hodisa AQSH va Yevroittifoq o‘rtasidagi savdo ziddiyatlarini kuchaytirishi mumkin, chunki AQSH ham Google’ga qarshi o‘z antitrust ishlarini olib bormoqda (masalan, 2025 yilda DOJning g‘alabasi).
