Foto: «Muhim24» tomonidan sun’iy intellekt orqali yaratildi
O’zbekiston Respublikasi bank tizimida plastik kartalar orqali amalga oshiriladigan pul o’tkazmalari, ayniqsa katta miqdordagi kirim va chiqimlar, qat’iy nazorat ostida. Bu savollar ko’plab fuqarolarni qiziqtiradi, chunki ular firibgarlik, pul yuvishga qarshi kurash (AML) va boshqa huquqiy talablar bilan bog’liq. Ushbu maqola O’zbekiston qonunchiligi va Markaziy bankning amaliyotiga asoslanib, savollarga aniq javob beradi. Ma’lumotlar rasmiy manbalardan olingan bo’lib, huquqiy masalalarni tushuntirish uchun mo’ljallangan, ammo individual holatlar uchun mutaxassis maslahati tavsiya etiladi.
Bank kartani qachon va nima uchun bloklaydi?
O‘zbekiston banklari plastik kartalar orqali amalga oshiriladigan operatsiyalarni doimiy monitoring qiladi. Bu jarayon noqonuniy faoliyatning oldini olish, masalan, firibgarlik yoki moliyaviy jinoyatlarga qarshi kurashish uchun zarur.
Asosiy sabablar:
-
Shubhali Operatsiyalar:
-
Agar karta orqali qisqa vaqt ichida katta miqdorda pul o‘tkazilsa yoki odatiy bo‘lmagan tranzaksiyalar amalga oshirilsa, bank buni shubhali deb hisoblashi mumkin. Masalan, bir kunda bir necha million so‘mlik o‘tkazmalar yoki xalqaro tranzaksiyalar shubha uyg‘otishi mumkin.
-
Banklar bunday hollarda kartani vaqtincha bloklaydi, bu esa mijozning pulini himoya qilish uchun qilinadi.
-
-
Katta miqdordagi transferlar:
-
Jismoniy shaxslar o‘rtasida katta summadagi o‘tkazmalar (masalan, 20 million so‘mdan ortiq) qo‘shimcha tasdiqlash talab qilishi mumkin. Agar tasdiqlash (masalan, biometrik identifikatsiya) amalga oshirilmasa, tranzaksiya to‘xtatilishi va karta bloklanishi mumkin.
-
-
Boshqa holatlar:
-
Karta yo‘qolganligi, PIN-kod uch marta noto‘g‘ri kiritilishi, kartaning muddati tugashi yoki sud qarori bilan jarima solinganligi sababli bloklanishi mumkin.
-
Agar karta orqali ko‘p tranzaksiyalar amalga oshirilsa va ular bank qoidalariga mos kelmasa, karta vaqtincha cheklanadi.
-
Huquqiy asos: O‘zbekiston Respublikasining “To‘lovlar va to‘lov tizimlari to‘g‘risida”gi qonuni va Markaziy bankning bank kartalarini chiqarish va ulardan foydalanish qoidalari (1344-son) banklarga shubhali operatsiyalarda choralar ko‘rish huquqini beradi. Bloklash odatda vaqtincha bo‘lib, mijoz bankka murojaat qilganda ochiladi.
Bloklangan kartadagi pulni bank olib qo’yadimi?
Yo‘q, bank bloklangan kartadagi pulni o‘ziga olib qo‘ymaydi. Pul karta egasining mulki sifatida qoladi va faqat sud qarori yoki rasmiy tergov natijasida konfiskatsiya qilinishi mumkin. Bloklash vaqtida pul “muzlatiladi” – ya’ni foydalanish imkoni cheklanadi, lekin bank uni o‘z foydasiga ishlatmaydi.
Huquqiy tomon:
-
Muzlatish va qaytarish: Agar tranzaksiya shubhali deb topilsa, pul vaqtincha ushlab turiladi. Mijoz bankka murojaat qilib, shaxsini tasdiqlasa, pul qaytariladi yoki tranzaksiya davom ettiriladi. Masalan, xato o‘tkazma bo‘lsa, bank orqali pulni qaytarish mumkin.
-
Sud qarori: Agar karta egasi jinoyatda ayblansa (masalan, noqonuniy daromad olishda), faqat sud qarori bilan pul davlat foydasiga olinishi mumkin. Bu jarayon bank tomonidan emas, davlat organlari (prokuratura yoki sud) tomonidan amalga oshiriladi.
-
Firibgarlik holatlari: Agar karta firibgarlik tufayli bloklangan bo‘lsa, bank yo‘qotilgan pullarni qaytarish bo‘yicha yordam berishi mumkin, agar mijoz o‘z vaqtida murojaat qilsa.
Agar kartangiz bloklangan bo‘lsa, darhol bankning ishonch telefoniga qo‘ng‘iroq qiling. Shaxsingizni tasdiqlovchi hujjatlar (pasport) bilan bank filialiga murojaat qiling. Tranzaksiyalaringizning qonuniyligini tasdiqlash uchun kerakli hujjatlarni taqdim eting (masalan, o‘tkazma maqsadi haqida ma’lumot).
Plastik kartalar orqali katta miqdordagi pul o‘tkazmalari bank tomonidan shubhali deb topilsa, karta vaqtincha bloklanishi mumkin. Bu mijoz va uning pullarini himoya qilish uchun qilinadi. Bank kartadagi pulni o‘ziga olib qo‘ymaydi – pul “muzlatiladi” va qonuniy jarayondan so‘ng qaytariladi yoki sud qarori bilan konfiskatsiya qilinadi. Shubhali operatsiyalardan qochish va har qanday muammo yuzaga kelsa, bankka zudlik bilan murojaat qilish muhim.
